استوک گرانیتوئیدی چنار شهربابک با سن میوسن پایینی تا میانی، قسمتی از کمربند اتشفشانی ایران مرکزی می باشد که به داخل مجموعه اتشفشانی- رسوبی ائوسن واقع در شمال غرب کرمان و جنوب ایران مرکزی نفوذ کرده است. این استوک گرانیتوئیدی اساسا از سنگهای گرانودیوریتی و مونزوگرانیتی متوسط تا درشت دانه همراه با مقادیری فرعی تونالیت و سینوگرانیت تشکیل شده است و رگه های اپلیتی و دایکهای کوارتزدیوریتی متعددی ان را قطع نموده است. انکلاوهایی با اندازه و جنس متفاوت (از نوع اندزیتی و میکروگرانولار مافیک با اندازه از چند سانتیمتر تا چندین متر) نیز در نزدیک حواشی دیده می شود. به طور کلی سنگهای گرانودیوریتی چنار به خوبی مشخصه های ماگماهای حواشی همگرا را به نمایش می گذارند؛ به طوری که غنی شدگی مشخصی در عناصر LIL نظیر Rb، Ba، K و Ce و تهی شدگی واضحی در عناصر HFS همچون Y، Nb و Zr نشان می دهند. الگوی عناصر خاکی نادر نرمالیز شده بر اساس کندریت دارای غنی شدگی نسبتا ارامی با n(La/Yb) بین 28/4 تا 66/14 است. فقدان انومالی Eu همراه با افزایش پیوسته در شیب نیمرخهای LREE از تونالیت به طرف سینوگرانیت مبین یک طرح با تفریق یافتگی نسبتا محدود n(La/Yb) و نیز دخالت پلاژیوکلاز در فرایند ذوب بوده است. انومالی منفی کوچک Eu در الکالی گرانیت ها نیز نشانگر نوعی سنگ نسبتا تفریق یافته تر (با 78/42=(La/Yb)) در استوک گرانیتوئیدی چنار می باشد. داده های ژئوشیمیایی، دیاگرام های مختلف عناصر فرعی، انکلاوهای میکروگرانیتوئیدی مافیک فراوان و دیاگرام های چند عنصره نرمالیز شده بر اساس گرانیت های پشته های میان اقیانوسی همگی مبین این مسئله می‏باشند که استوک گرانیتوئیدی چنار دارای مشخصه های متاالومینوس تا کمی پرالومینوس، کالکوالکالن و نوع I متعلق به یک موقعیت قوس اتشفشانی  می باشد و در یک محیط حاشیه فعال قاره ای تشکیل شده است. در این مدل، یک زون فرورانش با شیب به طرف شمال شرق مربوط به نئوتتیس توانسته است به عنوان عاملی جهت فعالیت‏های اتشفشانی مرتبط با قوس ایران مرکزی عمل نماید؛ به طوری که در اثر این مسئله سنگهای اتشفشانی و نفوذی قوس ماگمایی تیپ اند توسعه یافته است. عملکرد به گونه‏ای بوده است که به دنبال ابگیری پوسته اقیانوسی و ذوب بخشی گوه گوشته‏ای، ماگماهای مرتبط با قوس مافیک همراه با سیالات حائز اهمیتی تولید شدند و همین مساله موجب تحریک لیتوسفر زیر قاره‏ای به شدت متاسوماتیسم شده و غنی شده و ذوب بخشی ان و سرانجام تولید ماگماهای سیلیسی گردید. در پی ان تفریق کریستالی در فشار پایین این ماگما تولید ماگماهای کالکوالکالن ابداری را نمود که بخشی از این ماگما به صورت استوک گرانیتوئیدی چنار تظاهر یافت.

0

باتولیت کیکی واقع در کوه های شمال سمنان در شمال ایران مرکزی از لحاظ سنگ شناسی شامل گرانیت، گرانودیوریت، کوارتزدیوریت و گابرودیوریت است که واحدهای پرکامبرین را قطع نموده است. این سنگ ها متاآلومین تا جزئی پرآلومین هستند و ماهیت کالک آلکالن دارند. الگوهای عناصر نادر خاکی نشان می دهند که همه نمونه سنگ های مطالعه شده از ماگمای مشترکی مشتق شده اند. مطالعات کانی شناسی، پتروگرافی و داده های عناصر اصلی و کمیاب نشان می دهند که همه سنگ های گرانیتی ماهیت I داشته و احتمالا مواد پوسته ای به همراه مواد مشتق از گوشته در تشکیل آن ها نقش داشته اند. نمودارهای عنکبوتی با آنومالی منفی P، Ti و Nb حاکی از شکل گیری ماگما در یک محیط تکتونیکی مرتبط با فرورانش است. دیگر شواهد ژئوشیمیایی از قبیل بالا بودن SiO2، پایین بودن Mg# و عناصر انتقالی و همچنین میانگین نسبت های Nb/Ce، Nb/La و (La/Sm)n گویای آن است که پوسته زیرین در کنار مواد مشتق از گوشته نقش مهمی را در تشکیل گرانیت های کیکی بازی کرده است.

توده نفوذی اوچ پلنگ با سن ترشیری در شمال خاور شهرستان کاشمر قرار گرفته و از لحاظ تکتونیکی بخشی از خاور ایران مرکزی محسوب می شود. این توده نفوذی سنگ های آتشفشانی ائوسن را قطع نموده و بر اساس مطالعات صحرایی، کانی شناسی و ژئوشیمیای دارای ترکیبی حدواسط و شامل مونزونیت، کوارتز-مونزونیت، گرانودیوریت و به میزان کمتر گرانیت می باشد. بافت غالب آنها گرانولار و پرفیروئیدی با دانه بندی متوسط بوده و گهگاهی بافت میرمیکیتی از خود نشان می دهند. طیف تغیرات SiO2 در نمونه های مورد مطالعه نسبتا کوتاه و از 62 تا 70 درصد متغیر بوده و در نمودارهای هارکر با تغیرات اکسیدهای AL2O3 ,CaO ,TiO2 ,MnO ,MgO ,Fe2O3 و P2O5 و عناصر Cr, Nd, Pb, Ni, Co, V رابطه منفی و با تغیرات K2O و عناصر Yb, Th, Y, Zr, U رابطه مثبت و در مقابل Na2O و عناصر Rb, Cs و Ba روند خاصی را نشان نمی دهند. تغیرات منظم در نمودارهای هارکر را می توان با تفریق بلورین و پراکندگی ها با آلایش ماگمای در ارتباط دانست. ماگمای تشکیل دهنده این توده گرانیتوئیدی از نوع کالک آلکالن و غنی از پتاسیم است و از نظر درجه اشباع از آلومینیم در محدوده متاآلومین تا کمی پرآلومین قرار می گیرد که ایده آل گرانیت های نوع I می باشد. همچنین تهی شدگی نمونه های مورد مطالعه از عناصر  Nb, Sr ,Tiو P و غنی شدگی آنها از عناصر Rb, K, Th و LREE و قرار گرفتن آنها در محدود VAG نشان می دهد که توده گرانیتوئیدی اوچ پلنگ در یک محیط تکتونوماگمای قوس آتشفشانی و به گمان در ارتباط با فرورانش لیتوسفر اقیانوسی نئوتتیس به زیر ورقه ایران مرکزی تشکیل شده است.

گرانیتوئید کاشمر (43.5-42.4 Ma) بخش وسیعی از کمربند ماگمایی تیپ اکسید آهن را در شمال گسل درونه تشکیل می دهد. توده های نفوذی آن شامل تونالیت، گرانودیوریت، گرانیت و آلکالی فلدﺴﭙارگرانیت است که همگی از لحاظ درجه اشباع آلومینیم، متالومین (ASI £ 1) اند. کانی های آنها عمدتا فلسیک و خواص گرانیت های نوع–I با دما و فشار پایین را نشان می دهند. طبق مطالعات میکروسکوپی و آنالیزهای الکترون مایکروپروب، آمفیبولهای کاشمر همگی از نوع مونوکلینیک کلسیک هورنبلند هستند. این کانی، شاخص عمده در شناخت گرانیت های نوع–I می باشد. فرمول ساختمانی آن با رعایت کامل استاندارد محاسبه شده و خواص برجسته زیر را نشان می دهد:Ca(M4)+Na(M4)>1.34, Na(M4)<0.67,Mg*>0.50,(Na+K)A<0.50,Ti<0.50 apfu.که معرف مگنزیوهورنبلند است. از خصوصیات دیگر آن پایین بودن مقادیر Al2O3 و TiO2، بالا بودن نسبت (0.60-0.75) Mg*، ناچیز بودن میزان AlVI (کمتر از apfu 0.1) و تفاوت زیاد Fe3+ با AlVI  است که حاکی از دما و فشار پایین و شرایط اکسیدان است. با استفاده از ترموبارومترهای مناسب، برای آمفیبولهای کاشمر دمای متوسط T=650oC، فشار P£3kb و  -19.40)تا logfO2=(-16.59 محاسبه گردید. بر اساس این نتایج در گرانیت های نوع  I-با دمای پایین، می توان یک مرز حرارتی (~700oC) بین ترکیبات فلسیک و مافیک آنها تعریف کرد.

کمپلکس تکنار واقع در پهنه ساختاری تکنار، بخشی از شمال خرد قاره ایران مرکزی را تشکیل می دهد و در 20 کیلومتری شمال غرب شهرستان بردسکن واقع است. کمپلکس تکنار با سن حدودی اواخر ژوراسیک پایانی- کرتاسه آغازین، نتیجه ماگماتیسم وسیع شمال خرد قاره ایران مرکزی و حاصل پدیده کوهزایی سیمرین میانی و پسین است. این کمپلکس از سنگ های گرانیتوئیدی شامل لوکوگرانیت، گرانیت، گرانودیوریت، تونالیت و گرانوفیر تشکیل شده است. بافت اصلی این سنگ ها گرانولار است و بافت های ترکیبی پورفیروئید، پرتیتیک و گرانوفیریک نیز در آن ها به صورت پراکنده دیده می شود. کانی های اصلی این مجموعه سنگی شامل ارتوکلاز و میکروکلین با رشد توأم تارتن به همراه کوارتز بی شکل است. گرانودیوریت ها و تونالیت های این مجموعه به دلیل فراوانی کانی بیوتیت، رنگ تیره دارند و کانی پلاژیوکلاز در آن ها عمدتا به صورت زونینگ نرمال دیده می شود. در بعضی از نمونه های گرانودیوریتی علاوه بر بیوتیت کانی هورنبلند نیز قابل مشاهده است. گرانوفیرهای این مجموعه، عموما به صورت آپوفیزهای کوچک در داخل سنگ های قدیمی تر نفوذ کرده اند.ماگماتیسم این سنگ ها از نوع کالک آلکالن با میزان پتاسیم متوسط تا بالا بوده و از نوع گرانیت های تیپ I با ماهیت متاآلومین تا اندکی پرآلومین هستند. سنگ های گرانیتوئیدی کمپلکس تکنار از نظر خصوصیات ژئوشیمیایی از عناصر ناسازگار دارای پتانسیل یونی پایین و متحرک (LILE) نظیر (Ba, K, Rb) به همراه Th غنی شدگی نشان می دهند. این در حالی است که عناصر با پتانسیل یونی بالا و غیر متحرک (Nb تا Yb)، فراوانی نسبتا پایینی در این سنگ ها دارند. غنی شدگی عناصر LILE از قبیل La, K, Rb, U, Th به همراه Pb و تهی شدگی عناصری چون Ta, Ti, Nb می توانند نشان دهنده یک مذاب با منشأ پوسته ای باشند. محیط تشکیل سنگ های این کمپلکس، یک محیط کمان آتشفشانی (VAG) در حاشیه قاره است و با فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس به زیر خرد قاره ایران مرکزی مرتبط است.

گرانیتوئید کاشمر بخش بزرگی از کمربند ماگمایی شامل گسل درونه است که در سنگهای ولکانیکی ائوسن آغازین نفوذ کرده و با رخنمون وسیعی از پلوتونهای I-type عمدتا با ترکیب گرانیت و گرانودیوریت، خواص گرانیتهای حرارت پایین و فشار کم را در محیطی ساب ولکانیک نشان میدهد. با استفاده از تعیین سن بیوتیت- کل سنگ به روش Rb/Sr نمونه هایی از گرانیت، گرانودیوریت و آلکالی فلدسپار گرانیت محدوده سنی 42.4 تا 43.5 میلیون سال را نشان میدهند که بیانگر ائوسن میانی (لوت تین) برای پلوتونهای کاشمرو جایگزینی آنها طی دوره ای کوتاه است. ژئوشیمی ایزوتوپهای Sr و Nd حاکی از پایین بودن نسبتهای ایزوتوپ منشا برای 87Sr/86Sr، مقادیر متوسط برای 143Nd/144Nd و مقادیر کم اما منفی برای εNd در تمامی آنالیزهای گرانیتوئید کاشمر است. مطالعات صحرایی، داده های ژئوشیمیایی و اطلاعات ایزوتوپی نشان میدهند که ماگمای سازنده گرانیتوئید کاشمر از نظر ترکیب منشا نسبتا مشابه اند و از ذوب بخشی سنگهای کوارتز و فلدسپاری پوسته تحتانی بوجود آمده اند. همچنین این ماگماها غالبا با ساختار تفریق بلوری تحول یافته اند.

توده پلوتونیک منطقه قلعه یغمش در منتها الیه بخش غربی استان یزد و کمربند ماگمایی ارومیه- دختر قرار دارد و شامل دیوریت، کوارتز دیوریت، تونالیت، گرانودیوریت و گرانیت به سن الیگوسن می شود. عمده سنگ تشکیل دهنده منطقه، تونالیت است. ریولیت، ریوداسیت و نیز توف آندزیتی، ریوداسیتی و ریولیتی به سن ائوسن، گدازه ها و پیروکلاستیک های این منطقه را تشکیل می دهد. پلاژیوکلاز، ارتوکلاز، کوارتز، آمفیبول و بیوتیت، کانیهای اصلی، پیروکسن، زیرکن، آپاتیت، اسفن، تورمالین و کانیهای کدر از کانیهای فرعی و نیز کلریت، اپیدوت و کلسیت در شمار کانیهای ثانویه این توده نفوذی است. بر اساس داده های پتروگرافی، مینرال شیمی و ژئوشیمیایی، توده گرانیتوئیدی مورد بررسی از نوع I (گروه مگنتیت) با ترکیب کالک آلکالن و متاآلومین است. محتوای بالای LILE (Ba، Sr، K و CS) و ناهنجاری منفی عناصر گروه HFSE (Ti، Nb، Zr و Y) در این سنگها از جمله ویژگیهای ماگماتیسم مرتبط با فرورانش است. بر این اساس، سنگهای گرانیتوئیدی قلعه یغمش دارای یک خاستگاه واحد بوده است و در پهنه فرورانش و در ارتباط با کمانهای آتشفشانی کالک آلکالن حاشیه فعال قاره ای به وجود آمده است. به احتمال زیاد، منشا ماگمای توده مورد بررسی از ذوب بخشی آمفیبولیت های پوسته زیرین (و احتمالا مواد رسوبی پوسته) است و تبلور تفریقی مذاب در سطوح بالاتر پوسته، تنوع سنگ شناسی این توده را سبب شده است. به نظر می رسد ماگمای بازیک حاصل از ذوب گوشته که در پوسته جای گزین شده، گرمای لازم برای ذوب پوسته را فراهم کرده است. شواهد صحرایی (وجود انکلاوهای میکروگرانولار مافیک با مرزهای مشخص) و یافته های پتروگرافی نظیر تشابه کانی شناسی انکلاو و سنگ میزبان، آپاتیت های سوزنی، حواشی تحلیل رفته کانیهایی همچون آمفیبول و پلاژیوکلاز و فراوانی بیشتر بیوتیت و هورنبلند در انکلاو نسبت به سنگ میزبان می تواند بیانگر وقوع پدیده اختلاط ماگماهای اسیدی و بازیک در تشکیل این توده باشد. توده پلوتونیکی قلعه یغمش با استفاده از نمودار SiO2 در برابر P2O5 در محدوده دمایی کمتر از 800oC تا کمی بیشتر از 850oC متبلور شده است.